سید عبدالمجید زواری، مدیر اندیشکده روابط بین الملل

اندیشکده روابط بین الملل: ساعت 10صبح یکشنبه 12 تیر 1367 فرودگاه بندرعباس، محمد کوچولو به شدت منتظر بود تا این چند دقیقه هم سپری شود و او بتواند از سفری که از مدتها قبل برنامه ریزی کرده بود لذت ببرد. او و خانواده اش از تهران عازم سفر دوبی شده بودند و قرار بود هواپیما پس از سوخت گیری در بندرعباس، به سمت دوبی پرواز کند. بالاخره هواپیما با پانزده دقیقه تاخیر پرواز کرد و فقط 28 دقیقه تا شروع یک سفر پرهیجان و لذت بخش باقی مانده بود. محمد که نخستین سفر خارجی خود را تجربه می کرد با دیدن آبهای نیلگون خلیج فارس به این فکر افتاده بود که در فرصت های بعدی، سفر دریایی را هم تجربه کند.

بدین ترتیب هشت دقیقه از این پرواز رویایی گذشت و درحالی که تنها بیست دقیقه دیگر به پایان سفر مانده بود، محمد متوجه شد برای همیشه مسافر آسمانها شده است. هواپیمای آنها با دو موشک ناو آمریکایی مورد هدف قرار گرفته بود و همه 290 سرنشینان هواپیما که 66 کودک هم در بین آنها بود شهید شده بودند. محمد که همیشه از اینکه به دلیل سن کمش نمی توانست در جبهه ها حضور داشته باشد، از اینکه او هم به جمع بندگان برگزیده خدا پیوسته بود خوشحال بود.

جشن دموکراسی آمریکایی

واکنش دولتمردان آمریکایی به این حادثه در نوع خود بسیار جالب بود. آنها در ابتدا مدعی بودند یک فروند اف – 14 ایرانی را هدف قرار داده اند. پس از روشن شدن هویت هواپیما نیز آنها مدعی شدند به دلیل حرکت هواپیمای ایران ایر در خارج راه های هواپیمایی غیرنظامی، آن را به اشتباه هدف قرار دادند. مسئولان ناو وینسس مدعی بودند هواپیما با حالت خصمانه مستقیم به سمت ناو می آمده و به اخطارهای آنها هم پاسخی نداده است. این ادعا ها در حالی مطرح می شد که قطعات متلاشی شده هواپیما و اجساد پاک مسافران، حاکی از حرکت هواپیما در مسیر هوایی و آسمان سرزمین خویش بود. نکته دوم اینکه هواپیما در حال اوج گیری بود نه حرکت مستقیم به سمت رزم ناو،  و نکته آخر اینکه حتی سیستم های الکترونیکی پیشرفته ناو، تمام مکالمات خلبان با برج مراقبت را شنود می کرده و از غیر نظامی بودن آن کاملاً مطلع بود. البته حتی بدون این تجهیزات نیز تشخیص نظامی یا غیرنظامی بودن هواپیما، با توجه به شکل، سرعت، حرکت و جهت پرواز کاملاً امکان پذیر است. با این حال دولت آمریکا هیچ گاه مسئولیت وقوع حادثه را بر عهده نگرفت و با اعطای نشان افتخار به فرمانده ناو وینسس، عملاً بر جنایات او مهر تایید زد.

روح دوگانه نهادهای بین المللی

پس از وقوع این حادثه دلخراش و عدم پاسخگو بودن دولت آمریکا، دولت ایران با شکایت به مجامع مختلف درصدد احقاق حق خود برآمد.  البته در سایه نفوذ کاخ سفید تاکنون غیر از صدور قطعنامه 616 شورای امنیت و پرداخت غرامت به بازماندگان برخورد قاطعی از سوی این نهادها نبوده ایم و گزارش ایکائو به عنوان نهاد تخصصی هواپیمایی نیز تحت تاثیر کارشکنی ها و اعمال نفوذ آمریکا عملاً  از مسیر اصلی خود منحرف شد. این رویکرد ضد انسانی ایالات متحده در حالی است که در پرونده سرنگون ساختن هواپیمای مسافری کره جنوبی توسط روس ها در شهریور 1362، کاخ سفید با جنجال آفرینی و هیاهوی رسانه ای از آن به عنوان جنایت و عملی شنیع و ضد انسانی یاد کرد. این در حالی است در این پرونده، هواپیمای کره جنوبی از مسیر عادی خود منحرف شده و در عمق 500 کیلومتری خاک شوروی هدف سیستم دفاعی موشکی روس ها قرار گرفته بود. در حالی که در مورد اخیر هواپیمای ایرانی به قلمرو هیچ کشوری وارد نشده بود و در آب های بین المللی به حرکت خود ادامه می داد که و این ناو آمریکایی بود که وارد حریم آبی کشورمان شده بود.

به هرحال امسال سی و سه سال از شهادت محمد کشکولی و دیگر محمدهای پرواز 655 ایران ایر سال 67 می گذرد و نهادها و مراجع بین المللی همچنان نتوانسته اند به این سوال پاسخ دهند که این کودکان معصوم به کدامین گناه کشته شدند. کودکانی که اگر هدف این اقدام ددمنشانه قرار نمی گرفتند، احتمالاً اکنون فرزندانی به سن و سال آن زمان خود داشتند. تاریخ در برابر این رویکرد دوگانه چگونه قضاوت خواهد کرد؟